Muzeum Nauki Gdańskiej

Oddział Muzeum Gdańska poświęcony zegarmistrzostwu wieżowemu. Działa od 1996 roku. Mieści się w wieży kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

Muzeum Nauki Gdańskiej (dawniej Muzeum Zegarów Wieżowych) powstało w 1996 roku jako oddział Muzeum Gdańska (dawniej Muzeum Historycznego Miasta Gdańska). Nastąpiło to skutkiem porozumienia Władz Miasta, Dyrekcji Muzeum i Zakonu OO. Karmelitów, którzy użyczyli na ten cel wnętrze wieży swojego kościoła pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

Muzeum Nauki Gdańskiej gromadzi i konserwuje mechanizmy zegarowe znaczące dla tego rzemiosła, które w miejscu swego przeznaczenia nie mogły już dłużej znaleźć odpowiednich warunków pracy. Wiele z nich zniszczyły wojny, pożary, w wielu przypadkach zmieniły się warunki w wieżach. Zgromadzona kolekcja nie jest może zupełna, ale jest reprezentatywna dla całego okresu rozwoju zegarmistrzostwa od XV do XX wieku. Oprócz niej, pracownicy Muzeum opiekują się szeregiem zabytkowych zegarów w miejscu ich pracy w całej Polsce. Zegary mechaniczne na wieżach budowane były w Europie od końca XIII wieku (w Polsce od połowy XIV w.) aż do połowy obecnego stulecia. Ekspozycja ukazuje rozwój konstrukcji zegarów, przykłady mechanizmów z różnych epok, wiele oryginalnych części ze znanych ale nieistniejących zegarów.

Carillon
W wieży muzeum znajduje się jedyny w Polsce carillon. W kościele św. Katarzyny pierwszy carillon zawieszono w 1578 r. - niewiele o nim wiadomo, zapewne był to niewielki zespół dzwonów. Zdjęto go w 1634 roku w trakcie wymiany zegara i dachu wieży. Następny carillon ufundowano w 1738 r. Liczył 35 dzwonów, przetrwał aż do pamiętnego pożaru w 1905 r. W 1910 roku ukończono prace przy nowym carillonie. Wykonała go ludwisarnia Schillingów w Apoldzie, a zegar wieżowy i mechanizm carillonu powstał w fabryce zegarów wieżowych Korfhage u. Söhne w Buer.

Carillon miał trzy pełne oktawy chromatyczne - 37 dzwonów. Łącznie ważyły ponad 16 ton. Oprócz tego kościół otrzymał 5 dzwonów liturgicznych, z których największy miał 11 ton! Żywot jednakże miał krótki - w 1942 roku niemieckie władze okupacyjne zdjęły go i oddały na przetop (28 dzwonów jakimś trafem ocalało i znajdują się obecnie w katedrze w Lubece).

Współczesny carillon
W 1998 roku dzięki funduszom władz Gdańska, prywatnych sponsorów, władz wojewódzkich zrealizowano - w tej samej wytwórni - mechanizmy gry ręcznej i czwartą oktawę (od cis4 do c5). Tym samym liczba dzwonów wzrosła do 49. Jest to największy w Europie Środkowej koncertowy carillon, jeden z dwóch w Polsce, obok Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku.